НӨАТ-ын буцаан олголтын 2%-ийг 5% болгох хуулийн төсөл санаачлахад 20 мянган гарын үсэг дутаад байна. Бид одоогоор худалдан авалтын үнийн дүнгийн 2% буюу НӨАТ-ын 20%-г буцаан авч байгаа билээ. Тэгвэл буцаан олголтын хувийг нэмснээр юу болох вэ?

• Иргэд, ААН: Сангийн сайдын тооцооллоор бол та бидний буцаан авалт ₮600 тэрбумаар нэмэгдэнэ.
• Дарамт: 2024 оны төсвийн төсөлд иргэд, ААН-ээс ₮6.5 их наядын НӨАТ-ыг цуглуулж ₮0.5 их наядыг буцаан олгоно гэж төсөвлөжээ. Хэрэв үнийн дүнгийн 5%-г буцаан олгох болбол төсвийн орлого ₮600 тэрбумаар буурах аж. Улмаар төсвийн алдагдал ₮2.1 их наядаас ₮2.7 их наяд болж дарамт нэмэгдэх нь.
• ГЭХДЭЭ: Дээрх тооцоо бол шууд утгаараа. Нөгөө талаас буцаан олголтын % ихэсвэл иргэдийн ААН-ээс НӨАТ төлөх шаардлага ихэссэнээр суутган төлөгч ААН, хувь хүн нэмэгдэж далд ЭЗ ил гарч, төсвийн орлого нэмэгдэх боломжтой л юм.

Тэгвэл бусад улс орнууд НӨАТ-аа татвар төлөгчдөд шууд буцаан олгодог болов уу? Харамсалтай нь, үгүй.

• Эргэлзээ: НӨАТ-ын буцаан олголтын 2% бол VAT incentives буюу НӨАТ-ын урамшуулал маягаар олгодог зүйл юм. Гэхдээ бусад улс урамшууллаа ихэнхдээ мөнгөн хэлбэрээр олгодоггүй байна. Тайваньд л гэхэд мөнгөн урамшуулалгүй ганцхан сугалаа олгож, Канад, Шинэ Зеландад бага орлоготой гэр бүлүүдийн бараа, үйлчилгээний татвараас хөнгөлөх чиглэлд ажилладаг.
• Бүрдүүлэгч: НӨАТ төсвийн орлогын байнгын бөгөөд тогтвортой эх үүсвэр болдог ба ХХОАТ-ыг нэмэхгүйгээр төсвийг бүрдүүлэх боломжийг олгодог. Хэрэв цуглуулсан НӨАТ-ыг буцаан иргэдэд шилжүүлээд байвал зардал ихсэж, төсвийн орлого буурах юм.

Ер нь Монголын НӨАТ-ын хувь хэмжээ дэлхийн хаана явна вэ?

НӨАТ-ын дундаж хувь хэмжээг тивүүдээр харвал Европ 21%, Өмнөд Америк 18%, Африк 15%, Ази 10% байв. Харин Монголоос бага буюу 10%-иас бага НӨАТ авдаг 16 улс, их авдаг 118 улс байдаг аж.

Эцэст нь, төсвийн төсөл хэлэлцэж эхлэх үед гэнэтийн зардал нэмэгдэх нь данхайсан төсвийг улам л хэцүү болгох байх даа. НӨАТ гэснээ НДШ-г бууруулах ядаж л хувийн тэтгэврийн тухай хуулийг батлах нь Монголчууд бидэнд өлзийтэй биш үү?