Хуучирсан мэдээ/ 11 сарын 18, 2024

Хөрөнгийн зах зээлийн хөгжил иргэдийн хөрөнгө оруулалтын соёлд шууд нөлөөтэй

Монгол Улсын хөрөнгийн зах зээл сүүлийн жилүүдэд үсрэнгүй хөгжиж байгаа. Зах зээлийн үнэлгээ л гэхэд сүүлийн 10 жилд 8.7 дахин, сүүлийн 5 жилд л гэхэд 4.7 дахин тус тус өсөж ₮12.5 их наядад хүрээд байна. Тэгвэл энэ өсөлт иргэдийн хөрөнгө оруулалтын соёлд яаж нөлөөлж байна вэ? 

Хөгжлийн өмнөх зан төлөв

Монгол Улсын хөрөнгө оруулалтын соёлын хөгжил нь зах зээлийн эдийн засгийн тогтолцоонд шилжсэн 1990-ээд оноос эхлэлтэй. Энэ үеэс хувьцаа, бонд зэрэг хөрөнгө оруулалтын хэрэгслүүд иргэдэд нээлттэй болсон ч иргэдийн ихэнх нь ойлголт дутмаг буюу хувьцаа гэдэг ойлголт цэнхэр, ягаан тасалбараар дүрслэгдэн мөнхөрч, үнэт цаасанд хөрөнгө оруулаад өндөр өгөөж хүртэх боломжтой гэдгийг ойлгох хүн цөөхөн байв. 

  • Эрсдэлээс айх хандлага: Үүнийгээ дагаад иргэд хөрөнгө оруулалтыг өндөр эрсдэлтэй гэж үзэж, бэлэн мөнгө хадгалах эсвэл үл хөдлөх хөрөнгөнд хөрөнгө оруулахыг илүүд үздэг байв. Иймдээ ч хөрөнгө оруулалт гэдэг гаднын өндөр хөгжилтэй орнуудад л зориулагдсан эд мэт хандах нь түгээмэл байж. 

Хөгжилд нүд тайлав

Харин сүүлийн жилүүдэд Монголын хөрөнгийн зах зээл хурдтай хөгжиж, мэргэжлийн тоглогчдын тоо ч нэмэгдэж байна. Нэмээд техник технологи, сошиал медиа, маркетингийн хүчээр олон нийтийн санхүүгийн боловсрол дээшилж, хөрөнгө оруулалтын сургалт, хөтөлбөрүүд болоод мэдээлэл авах боломжууд ч нэмэгдсэн. Монголын Хөрөнгийн Бирж (MSE) ч энэ тал дээр анхаарч, платформын шинэчлэлт хийхээс гадна анхан шатны хөрөнгө оруулалтын сургалтыг ч тогтмол зохион байгуулж буй. Үүн дээр ҮЦК-иуд ч идэвх санаачилгатай ажиллаж, хөрөнгө оруулагчдыг зах зээлийн болон бүтээгдэхүүний мэдээ мэдээллээр хангаж байгаа. 

  • Хандлагын өөрчлөлт: Ингэснээр 10 жилийн өмнө Биткойн авсан бол ч, АПУ (APU)-гийн хувьцааг хямд байхад нь ихээр авчихсан бол гэж ярих хүн цөөнгүй болсон. Учир нь 2015 оноос хойш 28 компани IPO хийж нийт ₮705 тэрбум орчмын санхүүжилтийг босгосон. Энэ нь Монголчуудын чихэнд хөрөнгө оруулалт, IPO гэх ойлголтуудыг ойртуулж өгсөн хэрэг.
  • 8 настайгаас 80 настай: Цаашлаад банкны реформоор системийн нөлөө бүхий банкнууд олон нийтэд нээлттэй болсон нь ч Монголчуудын дунд IPO, хөрөнгө оруулалт, банкны эзэн болох гэсэн ойлголтыг дөхүү болгосон. Өөрсдийнх нь өдөр тутамдаа ашигладаг банкнууд нь олон нийтэд нээлттэй болсон нь 80 настай хөгшдөд ч хөрөнгө оруулалтын ойлголтыг ойртуулсан хэрэг. 
  • Биржийн нээлт: Түүнчлэн бүх арилжааг зохицуулагч МХБ өөрөө IPO хийж олон нийтэд нээлттэй болсон нь зах зээлийн идэвхжилтэд нөлөөлснөөс гадна бусад төрийн өмчит компаниудын үлгэрлэх жишээ болж, хөрөнгө оруулагчдад дотоодын хувьцаанд итгэх итгэлийг нэмэгдүүлсэн билээ. Нэмээд хөрөнгийн бирж дээр IPO хийсэн компаниудын тоо нэмэгдэх нь зах зээлийн хөрвөх чадварыг ч нэмэгдүүлж буй. 

Эерэг хамааралтай өсөлт

Цаашлаад, зах зээлийн хэмжээ тэлж хөрөнгийн зах зээлийн бүтээгдэхүүн нэмэгдэх нь жижиг хувьцаа оруулагчдын идэвхийг нэмж байна. Тодруулбал, 2016 онд аливаа компанийн 5%-иас доошгүй хэсгийг эзэмшигчид буюу жижиг хөрөнгө оруулагчдын тоо 318 мянга байсан бол одоо 598 мянга болтлоо 2 дахин өсөөд байна. Өөрөөр хэлбэл, нийт хүн амд эзлэх жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн тоо 8 жилийн дотор 6.1 нэгж хувиар нэмэгдэж 16.5% болсон хэрэг. 

  • Түүнчлэн 2021, 2023 он зэрэг хөрөнгийн зах зээлийн үнэлгээ огцом өсөж, IPO, бондын тоо нэмэгдэх үеэр жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн тоо хамгийн ихээр өссөн. 2021 онд зах зээлийн үнэлгээ жилийн өмнөхөөсөө 305% өсөхөд жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн тоо 97.2% өссөн байх жишээтэй. 
  • Тэгэхээр Монголын Хөрөнгийн Биржийн хөгжил, компаниудын хөрөнгө оруулагчидтайгаа хандах хандлага, бүтээгдэхүүний төрөлжилт зэрэг нь хөрөнгө оруулагчдын идэвх, зан төлөвт нөлөөлж буй. 

Мэргэжлийн соёлд сурав

Үргэлжлүүлээд, хадгаламж, үл хөдлөх хөрөнгийг л сонирхдог байсан Монголчуудын дунд хөрөнгийн зах зээлийн ойлголтууд танил, сонирхолтой болсны дараагаар зах зээлийн трэнд, арилжаа, хөрөнгө оруулалтын сагсандаа мэргэжлийн байдлаар ханддаг хөрөнгө оруулагчид ч нэмэгдсэн. Жишээ нь энэ оны III улирлын байдлаар 95 мянган дотоодын иргэн давтагдсан тоогоор 231 мянган удаагийн арилжаанд оролцсон байгаа юм. Энэ бол манай хөрөнгө оруулагчид хөрөнгө оруулалтын бүтээгдэхүүнээ судалдаг болж, арилжаандаа идэвхтэй оролцдог болж байгаагийн илрэл. 

  • Түүнчлэн номын дэлгүүрт хөрөнгө оруулалтын ном ТОП-10 борлуулалттай номын жагсаалтад орох, жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн анализ, шинжилгээгээ хуваалцдаг платформууд нэмэгдэх зэрэг шинж тэмдгүүдээс ч хөрөнгө оруулагчид хэр мэргэжлийн болж байгааг харж болно. 
  • Мөн 10 жилийн өмнө МХБ-ийн вэбсайт дээр тайлан, хурлын тэмдэглэлээ тогтмол оруулдаг, хөрөнгө оруулагчдаа торддог, мэдээлэл хүргэдэг ХК-иуд цөөхөн байсан бол одоо дийлэнх нь нээлттэй, ил тод жишигт шилжсэн. Энэ ч утгаараа жижиг хувьцаа эзэмшигчид ч мэдээлэлд эмзэг болж хариу үйлдэл үзүүлэх болсныг $CUMN-н жишээ тод харуулсан билээ. Тэдний 2023 оны хагас жилийн тайлан ₮96.9 тэрбумын хуримтлагдсан алдагдалтай гарсны араас хувьцааны үнэ нь 7 хоногийн дотор 24.4% унасан түүхтэй. 
  • Нэмээд $TTL-н 2023 оны хагас жилийн тайлангийн зөрүүтэй байдлаас үүдэн хөрөнгө оруулагчид цахим орчинд бухимдаж, хувьцааны үнэ нь 12.4% унаж байв. Өөрөөр хэлбэл, зах зээл хөгжиж, нээлттэй байдал нэмэгдэх нь хөрөнгө оруулагчдыг зөв чиглэлд хөтөлж буй. Угаас ОУ-д зах зээлийн мэдээ мэдээлэл гарах нь ХК-иуд болон индексийн үнэд шууд өөрчлөлт оруулж байдаг. Монголд ч ийм жишиг сууж байгаа нь сайн хэрэг. 

Том зургаар: Эдийн засгийн гүүр

Энэ бүхнээс харахад хөрөнгийн зах зээлийн болон хөрөнгийн биржийн хөгжлийн нөлөөгөөр нэг талдаа иргэд хөрөнгө оруулалтын соёлд нэвчич байгаагийн дээр нөгөө талаас олон салбарын компаниудад үйл ажиллагаагаа тэлэх боломж бүрдэж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, хөрөнгийн бирж нь эдийн засгийг холбох гүүрний үүргийг гүйцэтгэж буй. Салбар салбарын компаниуд хөрөнгийн зах зээлээс хөрөнгө босгож, үйл ажиллагаагаа өргөжүүлж байгаа нь тэдний цар хүрээг тэлэх, цаашлаад ашиг орлогыг нэмэгдүүлж, татварын хэмжээг нэмэгдүүлэхэд нөлөөлж байгаа хэрэг. Нөгөө талаас иргэд өөрсдийн хуримтлалаа тухайн хөрөнгө оруулж байгаа компанийнхаа бүтээн байгуулалтад хувь нэмэр оруулж байгаа ч том зургаараа эдийн засаг тэлэхэд ч нөлөөлж буй. 

  • Энэ утгаараа хөрөнгийн зах зээлийн ДНБ-д эзлэх хувь 2018 онд 7.7% байсан бол 2023 оны 10-р сард 17% болсон юм. Энэ нь мэдээж биржийн үйл ажиллагаа цахимжиж, хувьцаа арилжаа нэмэгдсэн, хөрөнгө оруулалтын орчин илүү нээлттэй болж, иргэд, байгууллагуудын оролцоо өссөнтэй холбоотой. Түүнчлэн хөрөнгийн зах зээлийн ДНБ-д эзлэх хувь өндөр байх тусам гадаадын хөрөнгө оруулагчдад Монголын хөрөнгийн зах зээлийг илүү тогтвортой, өсөх боломжтой гэж үнэлэхэд нөлөөлнө.

Эцэст нь… Монгол Улсын иргэдийн хөрөнгө оруулалтын соёл сүүлийн жилүүдэд огцом сайжирч, санхүүгийн боловсрол, хөрөнгө оруулалтын хүртээмж зэрэг олон талт ахиц гарлаа. Хөрөнгийн бирж нь энэ өөрчлөлтийн гол хөшүүрэг болж, иргэдийн амьдралын чанар, санхүүгийн тогтвортой байдалд эергээр нөлөөлж байна. Цаашдаа, Монголын хөрөнгийн зах зээл илүү хурдацтай хөгжих боломжтой. Гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг татахуйц ил тод, тогтвортой зах зээлийн орчин бүрдүүлж, иргэдийн хөрөнгө оруулалтын мэдлэгийг улам өргөжүүлж, хөгжлийг хурдасгах шаардлагатай байна. 

Сэтгэгдэл

Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд lemonpress.mn хариуцлага хүлээхгүй.